نقشه ذهنی یا مایندمَپ، یک روش گرافیکی برای نشان دادن ایدهها و مفهومها است؛ ابزاری برای بصری فکر کردن که مرتب کردن اطلاعات را آسانتر میکند و به شما در تحلیل، درک، ترکیب، بهیادآوری و تولید ایدههای جدید کمک میکند. نقشه ذهنی، نموداری درختی است که برای بیان کردن کلمات، ایدهها، فعالیتها یا موارد دیگر مربوط به یک کلید واژه یا ایده مورد استفاده قرار میگیرد. این نمودار برای تولید، سازماندهی و ساختار دهی ایدهها و افکار به کار بسته میشود و در حل مسئله، فرایند تصمیمگیری و نوشتن میتواند مورد استفاده قرار بگیرد.
مایند مپ یکی از اصولی ترین روش ها برای یادگیریست. این روش توسط آقای تونی بوزان، حدود سی سال پیش در کشور آمریکا ارائه شده است و مدتهاست یکی از محبوب ترین تکنیک های یادگیری در جهان است. تونی بوزان می گوید ساختار شاخه شدن به فور در طبیعت قابل مشاهده است. وی از نورون های مغز بعنوان یک ساختار شاخه ای نام میبرد. بوزان بحث های گسترده ای جهت ترسیم نقشه ذهنی مطرح می کند. او عقیده دارد نقشه ذهنی نیز مانند بسیاری از روش های دیگر نیازمند تمرین است.
نقشه ذهنی خود را رسم کنید
بسیاری از مردم با نقشه های ذهنی آشنا نیستند. بنابراین فرایند طراحی نقشه های ذهنی به شرح زیر و متناسب با تئوری های اساسی مورد بحث قرار می گیرد. قونین بر اساس روش “بوزن” مخترع نقشه های ذهنی پایه گذاری شده است:
۱- یک صفحه A4 یا در صورت نیاز A3 به کار ببرید.
چشم انداز نقشه ذهنی بر روش توصیفی رجحان دارد. این به شما فضای لازم جهت کار را می دهد.
۲- در مرکز هر صفحه شروع به ترسیم نقشه ذهنی نموده و سپس به اطراف حرکت کنید.
این کار باعث تبیین یادداشت های خطی می شود که شروع در سمت چپ بالای هر صفحه بوده و به طرف پایین ورقه می آیند، سپس یک تصویر رنگی در مرکز صفحه برای نشان دادن کانون و موضوع نقشه ذهنی ترسیم کنید. شروع از مرکز به این دلیل است که راه مرسوم تفکرات مغزی را منعکس می کند. این کار به بالندگی نظرات، آزادی و فضای بیشتری می دهد.
۳- موضوعات مهم را به تصویر مرکزی ضمیمه کنید.
مغز به صورت مجتمع و مرتبط کار می کند. کلمات را با حروف بزرگ در بالای خطوط پهن چاپ کنید. حروف درشت و کلمات برجسته به جهت نشان دادن سلسله مراتب و اهمیت اهداف می باشند. بنابراین در به خاطر سپاری و یاداوری تاکید بیشتری دارند. طبیعت ارتباطی نقشه ذهنی منعکس کننده ی طبیعت ارتباطی و اتصالی مغز می باشد. بعضی از روانشناسان معتقدند حافظه انسان یک شبکه وسیع، پیچیده و دارای ارتباط درونی است. بر اساس این مدل ها، این حروف و هجاها یا کلمات نیستند که ثبت می شوند، بلکه مفاهیم و موضوعات هستند. سپس موضوعات و راه های گوناون به دیگر موضوعات مرتبط شده و در نهایت شبکه به هم پیوسته ای را تشکیل می دهند.
۴- از روش چنگک یا استخوان ماهی برای اتصال خطوط فرعی به خطوط اصلی استفاده کنید.
این ها ماهیت منطقی و ارتباطی مغز را منعکس می کنند. روانشناسان ثابت کرده اند که افراد با پیوند دادن دانش جدید به دانش و تجربه موجود، چیز هایی را یاد می گیرند.
۵- کلمات کلیدی مجرد را بر روی خطوط رابط بنویسید.
یک کلمه ی کلیدی در هر خط ممکن است اجزای درجات بسیاری از بهم پیوستگی باشد. قرار دادن هر کلمه کلیدی به تنهایی در یک خط برای منشعب شدن در یک طریقه به هم پیوسته، به مغز آزادی بیشتری می دهد. ” عبارات” باعث مخفی شدن کلمه ی مجرد می شود و امکانات اتصال و ارتباط بیشتر خلاقیت و شفافیت حافظه را کاهش می دهند. این خطوط ساختار اساسی و ارتباطی خود را به نقشه ذهنی می دهد.
در نهایت رسم نقشه های ذهنی وقت گیر است اما تلاشی ارزشمند است چرا که به استفاده کننده باز خور تصویری را می دهد.
۶- از رنگ در سر تاسر کار استفاده کنید.
رنگ آمیزی نقشه ذهنی در ایجاد یک نقشه ذهنی جالب، بی نظیر و برجسته ضروری است و سبب تقویت حافظه و یادآوری می گردد و یادگیری را آسان می کند. این یکی از مفروضات اساسی یادگیری است که یادگیری چیزهای تازه را در حالت آرامش و زمانی که احساس لذت می کنید، آسان است. هر چه زمان یادگیری طولانی تر باشد، زودتر خسته شده و سریع تر فراموش می کنید و به تجدید نظر بیشتر نیاز خواهید داشت.
۷- تصاویر، نقاشی ها، نمادها و کدها را به کار ببرید.
مفاهیم را به منظور نشان دادن موضوعات مهم حالت بدهید. آزمون ها نشان داده اند که یک تصویر ذهنی موثر بر یکدیگر، می توانند حدود ۳۰۰ درصد یادآوری کلمات دو بعدی را نسبت به یادگیری فردی بهبود بخشد. تصایر، حل مشکل و ارتباط را پیشرفت داده، مهارت های دریافتی شخص را بهبود خواهد بخشید. اشکال رنگی در کنار یکدیگر، نقشه های فکری را بیشتر قابل یادآوری می سازد.
۸- موضوعات اصلی را با کشیدن خط دور آنها به چند بخش تقسیم کنید.
این کار به نقشه ذهنی، شکل الگو دار منحصر به فرد مغز را می دهد.
۹- از کدهای خاص و اختصارات مشهور استفاده کنید.
این روش در فضای نوشته صرفه جویی می کند و فرایند سازی، کد سازی و ثبت اطلاعات را سرعت می بخشد. کدهای تخصصی، رنگ ها و نشانه ها بعد چهارم نقشه های ذهنی به حساب می آیند و آن ها توانایی مغز را برای تجزیه و تحلیل، تعریف، ساختار سازی، سازماندهی و دلیل آوری افزایش می دهند. مطالعات نشان داده است به خاطر آوردن اطلاعاتی که قبلاً معلوم شده باشند، خیلی آسانتر است.
۱۰- برای اینکه اطلاعات را بیشتر از قبل یادآوری کنید، عوامل هوش افزای بیشتری را برای نکات کلیدی ایجاد کنید.
آن ها را به عنوان کمک به حافظه، به کار ببرید. عوامل هوش افزایی، دارای یک ذخیره ی طولانی هستند. آن ها به ادوار روم و یونان بر می گردند. زمانی که استفاده از آن ها در ابتدا برای به خاطر آوردن نکات کلیدی مورد تشخیص قرار گرفته است.
نقشه ذهنی برای موارد زیر کاربرد دارد:
- نگارش متن سخنرانی
- برای جلسهی فروش
- مدیریت پروژه پیشرفته
- مدیریت زمان به کمک نقشه ذهنی
- جمعآوری اطلاعات و یادداشت برداری
- یادگیری جزوات و دروس
- طبقه بندی ذهن
- برنامه ریزی و هدف گذاری
- ساختار دهی به اطلاعات
- ثبت و گسترش ایده
- ایجاد ارتباط بین موضوعات
- و بیشمار مسئله دیگر …
این روش به طرز شگفت انگیزی به شما کمک می کند تا جزئیات و ارتباطات بین آن ها را با یکدیگر ثبت و از آن ها استفاده کنید .
معرفی۱۰ نرم افزار برتر نقشه ذهنی (mind map softwares)
- نرم افزار نقشه ذهنی MindMeister
- نرم افزار نقشه ذهنی MindManager
- نرم افزار نقشه ذهنی Xmind
- نرم افزار نقشه ذهنی MindNode
- نرم افزار نقشه ذهنی Mindomo
- نرم افزار نقشه ذهنی Bubble.us
- نرم افزار نقشه ذهنی iMindMap
- نرم افزار نقشه ذهنی Coggle
- نرم افزار نقشه ذهنی Spider Scibe
- نرم افزار نقشه ذهنی Storm board
منابع: